نقش کریدور شمال-جنوب در توسعه نوار شرقی ایران

خبرگزاری تسنیم-توسعه چابهار و خط ریلی چابهار-سرخس، علاوه بر رونق کریدور شمال-جنوب، بازارهای ترانزیتی جدیدی در اختیار قرار می دهد که بدون همکاری با بخش غیردولتی، فرصت های تجاری مذکور به وجود نمی آیند.

در شرایطی که قدرت های جهانی برای نفوذ در منطقه در حال رقابت هستند، هند نیز به دنبال تثبیت جایگاه خود است و سیاست های اقتصادی و خارجی اش نقش کلیدی در دستیابی به این هدف خواهند داشت.

توافق استراتژیک 10 ساله هند با ایران برای بهره برداری از بندر چابهار، به همراه مذاکرات برای توافق تجارت آزاد (FTA) با اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU)، نشان دهنده عزم این کشور برای تقویت حضور اقتصادی و سیاسی اش در منطقه است.

هدف گذاری ترانزیت 15میلیون تن کالا در کریدور شمال ـ جنوب توافق ایران و روسیه برای توسعه حمل ونقل در کریدور شمال-جنوب

اختلالات گسترده در تجارت جهانی و منطقه ای ناشی از بحران های پی در پی از جمله کووید-19، سقوط دولت افغانستان و روی کارآمدن طالبان، جنگ روسیه و اوکراین و بحران دریای سرخ، هند را به بازنگری در مسیرهای تجاری خود مجبور کرد.

در کنار چالش های اساسی زنجیره های تامین برای تنوع تجاری، روابط تیره هند با رقبای همسایه ای خود یعنی پاکستان و چین، منجر به مسدود شدن مسیرهای زمینی دسترسی به کشورهای غربی هند شده است.

قرارداد 10 ساله بندر چابهار که  اردیبهشت امسال میان ایران و هند امضا شد، به هند این امکان را می دهد تا با انتقال کالا از طریق مسیر ایران به قفقاز جنوبی، آسیای مرکزی و حتی فراتر از آن به بازار اوراسیا، دسترسی پیدا کند.

در واقع، مسیر ایران گلوگاه های دریایی را برای کالاهای هندی دور می زند و آنها را از اختلالات تجاری دور نگه می دارد تا بتوانند به صورت ایمن و قابل پیش بینی به بازارهای مصرف برسند.

کریدور بین المللی شمال-جنوب (INSTC) با مسیری به طول حدود 7200 کیلومتر اوایل دهه 2000 میلادی به عنوان جایگزینی برای مسیر سنتی دریایی کانال سوئز معرفی شد و در سال های اخیر، به یکی از گزینه های اصلی هندی ها برای دسترسی به بازارهای آسیای مرکزی، قفقاز و اروپا تبدیل شده است.

در توافق نامه اولیه این کریدور، سه کشور آسیای مرکزی (قزاقستان، تاجیکستان و قرقیزستان) به عنوان امضاکننده حضور داشتند. کشورهای محصور در خشکی آسیای مرکزی و افغانستان برای توسعه تجارت خود به دسترسی به آب های گرم جنوب نیاز دارند.

هند نیز شرایط و ویژگی های منحصر به فرد کشورهای آسیای مرکزی را درک کرده و قصد دارد به طور جدی وارد بازار اقتصادی آن ها شود. آرون کومار چاترجی، سفیر هند در قرقیزستان، گفته بود «هند به اهمیت ارتباطات منطقه ای آگاه است و به ایجاد کریدورهای ترانزیتی برای دسترسی به آسیای مرکزی و فراتر از آن اعتقاد دارد. به همین دلیل، ما از کشورهای آسیای مرکزی دعوت می کنیم تا از بندر چابهار در ایران و پایانه شهید بهشتی این بندر برای تجارت دریایی با هند و سایر کشورهای جهان بهره برداری کنند.»

چندی پیش علی اکبر صفایی، مدیرعامل سابق سازمان بنادر و دریانوردی، اظهار کرده بود که هندی ها در حال بهره برداری از فاز اول بندر چابهار هستند. مبلغ قرارداد با هندی ها 120 میلیون دلار است و اکنون تجهیزات بندری به ارزش  85 میلیون دلار از این قرارداد در حال انتقال است.

با توجه به شناخت نیازهای لجستیکی و ترانزیتی هندی ها و کشورهای آسیای مرکزی، ضروری است هر چه سریع تر از مزایای بندر چابهار و مسیر ریلی چابهار-سرخس برای اتصال شبه قاره هند به کشورهای محصور در خشکی شمال شرق ایران استفاده شود.

فعال سازی شاخه شرقی کریدور شمال-جنوب باید در اولویت های دولت قرار گیرد، زیرا این اقدام می تواند با پیوند منافع اقتصادی کشورهای ذی نفع، گامی مهم در جهت بهبود موقعیت ژئواستراتژیک کشور در نظم نوین جهانی باشد.

توصیه می شود ساخت و بهره برداری راه آهن چابهار-سرخس، به بخش غیردولتی واگذار شود تا این بخش بتواند با توجه به منافع خود، تأمین مالی و اجرای پروژه را تسریع کند و کشور از منافع مستقیم و غیرمستقیم آن بهره مند شود.

ورود بخش غیردولتی به سرمایه گذاری و بهره برداری شاخه شرقی کریدور شمال-جنوب، تحولی در امنیت و توسعه نوار شرقی کشور ایجاد خواهد کرد. این تغییر می تواند به اشتغال زایی، احیای نقش فعال در زنجیره ارزش منطقه ای و فراتر از آن تنظیم منافع مشترک مردم با دولت و حاکمیت منجر شود.

محمدی مهدی کریمی قهی، کارشناس ترانزیت

انتهای پیام/